Tam Tasdik Nedir?
Yıllık gelir ve kurumlar vergisi beyannameleri ve bunlarla ilgili finansal tabloların tasdik edilmesi tam tasdik olarak adlandırılır.YMM ler tarafından finansal tabloların mevzuat ve standartlara uygunluğunu incelenmesi ve tasdiklenme işlemidir.
Yeminli mali müşavirlerin yapacağı tasdikin amacı, ödenmesi veya istisna edilmesi gereken vergilerin doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamak, gerçek veya tüzel kişilerin veya bunların teşebbüs ve işletmelerinin hesap ve kayıtlarının sonuçlarını gösteren mali tablolarının yanıltıcı olmayacak biçimde eksiksiz ve gerçeğe uygun şekilde düzenlenmesini sağlayarak kamunun istifadesine sunmak, gerçek veya tüzel kişilerin veya bunların teşebbüs ve işletmelerinin ilgili mevzuat yönünden olan taleplerin karşılanmasında çabukluğu sağlayarak hak ve yararlarını korumak, vergi idaresi ve mükellef ilişkilerinde güveni hakim kılmak, ödenmesi veya iade edilmesi gereken gelir veya kurumlar vergisinin ya da istisna edilmesi gereken kazancın doğruluğunu araştırmak, tespit etmek ve sağlamaktır. Tam Tasdik Sözleşmesi, yeminli mali müşavirlerce vergi dairesine bildirilerek, mükellefin denetim ve gözetim altında bulunduğu beyan edilir ve dönem sonunda yazılan rapor ile yapılan denetim çalışmalarının sonuçları vergi dairesine ve mükellefe raporlanır.
Bağımsız Denetim Nedir?
Bağımsız Denetim ise, işletmelerin yıllık finansal tablo ve
diğer finansal bilgilerinin, bu tablo ve bilgiler için belirlenen kriterlere
uygunluğu ve doğruluğu hususunda, makul güvence sağlayacak yeterli ve uygun
bağımsız denetim kanıtlarının elde edilmesi amacıyla, genel kabul görmüş
bağımsız denetim standartlarında öngörülen gerekli tüm bağımsız denetim
tekniklerinin uygulanarak, defter, kayıt ve belgeler üzerinden denetlenmesi ve
değerlendirilerek rapora bağlanmasını ifade eder. Finansal tabloların bağımsız
denetiminin amacı; finansal tabloların finansal raporlama standartları
doğrultusunda bir işletmenin finansal durumunu ve faaliyet sonuçlarını tüm
önemli yönleriyle gerçeğe uygun ve doğru bir biçimde gösterip göstermediği
konusunda bağımsız denetçinin görüş bildirmesini sağlamaktır. Şirket
sahiplerine, yöneticilere, kredi verenlere, yatırımcılara ve BDDK,SPK gibi kamu
kurumlarına doğru ve güvenilir bilgi sağlamak için bağımsız denetim gereklidir. Bağımsız
Denetim; yönetime doğru bilgi akışı sağlar, yönetime mali tablolarla ilgili
olarak tahmin ve analiz yapmasında, geleceğe ait sağlıklı kararlar almasında
yardımcı olur, finansal tabloların gerçeği yansıtıp yansıtmadığını gösterir, işletme
yönetimi ve çalışanlarının hile yapmasının önlenmesine yardımcı olur, bağımsız
denetimden geçmiş mali tablolar ile işletmenin düşük maliyetli finansman
bulması kolaylaşır, bağımsız dış denetimden geçen bir şirkette tüm ortakların
hakları daha iyi korunmuş olur. Özetle, bağımsız denetçi, şirketin mali
tablolarını denetleyerek, bu tabloların gerçeğe uygun olduğuna dair şirket
sahiplerine ve yatırımcılara makûl güvence verir.
Her iki mali denetim hizmetinin de faydaları sayılamayacak
kadar çok iken, Tam Tasdik, istisnai şirketler hariç, zorunlu değil iken, Kamu Gözetim
Kurumunun yayınladığı yasal kriterlere uyan daha fazla sayıda şirketler için
ise Bağımsız Denetim zorunludur. Sürekli değişen vergi mevzuatı, vergi
teşvikleri, istisnaları, indirimleri ve ağır cezai yaptırımları ile vergi
riskini kendi mali yöneticilerine bırakmak istemeyen şirketler gönüllü olarak
tam tasdik sözleşmesi yaptırırken, yasal zorunluluktan kaynaklı bağımsız
denetimi de pek de gönüllü olmadan yaptırıyorlar. Zira, şirketin gerçek durumunu
her gün şirketin içinde olan ve yöneten şirket sahip ve yöneticileri, dışarıdan
belirli bir zaman aralığında gelen ve doğal olarak yüzeysel bakan bağımsız
denetçilerden daha iyi bilmektedir. Kamuya rapor vermeyen şirketler, yasak
savma ve formalitenin yerine gelmesi için bağımsız denetim yaptırıyorlar. Peki,
şirketlerin birçoğu için ihtiyaç yokken neden yasal zorunluluk var? Bilindiği
gibi, Bağımsız Denetim, 2012 yılında yürürlüğe giren Yeni Türk Ticaret Kanunu
ile karşımıza çıktı. Yeni Türk Ticaret Kanunu ise, Avrupa Birliği uyum
sürecinin bir parçası olarak, yeni düzenlemeler getirdi. Avrupa Birliği’nde
Bağımsız Denetim zorunlu olduğu için Avrupa Birliği üyesi adayı ülke olarak
bizde de zorunlu hale getirildi. Avrupa Birliği’nde zorunlu olmasının nedeni
ise, bağımsız denetimden geçmiş mali tabloların aynı zamanda vergi matrahına da
esas olması. Yani, UFRS (bizdeki ifadesi ile TFRS)’ye göre hazırlanmış gelir
tablosunda görünen ticari kar veya zarar, vergi beyannamesinde beyan ediliyor.
Bağımsız Denetçi, aynı zamanda vergi matrahını da denetleyerek, bizdeki Yeminli
Mali Müşavir’in yaptığı Tam Tasdik görevini de yerine getirmiş oluyor.
Ülkemizde, vergi matrahı, TFRS’ye göre değil, Vergi Usul Kanunu (VUK) ve
Tek Düzen Hesap Planına göre hesaplanıyor. Tamamen bir çelişki olarak bizde vergi
matrahının denetimi zorunlu değil, TFRS (veya Bobi FRS)’ye göre hazırlanmış
finansal tabloların denetimi zorunlu. TFRS’ye göre vergi matrahı hesaplanması
halinde, vergi gelirlerinde azalma olacağından, mali idare, mevcut yapıdan
vazgeçmek istemiyor. Bunun yerine, şirketlere genellikle ihtiyaçları
olmadığı halde, bağımsız denetim yaptırmak zorunlu tutuluyor.
Peki ne yapmalı? VUK ile TFRS (veya en azından Bobi FRS)
arasındaki farkları tespit edip (ki bunlar bellidir), gelişmiş ekonomilerde
olduğu gibi, VUK’u TFRS’ye uyumlu hale getirecek, zamana yayılmış bir
eylem planı hazırlanmalı, peyder pey yapılacak değişiklikler ile hazineye yük
getirmeden ve muhasebeci, mali müşavir, yeminli mali müşavir ve denetçilerin
değişiklikleri özümseyerek, adapte olması sağlanmalı ve tüm değişiklikler
yapıldıktan sonra 1961 model Vergi Usul Kanununun ilgili maddeleri artık rafa
kaldırılmalıdır. AB’ye uyum yapılacak ise müktesebat herkese ve tam
uygulanmalı, Kamu da elini taşın altına koymalıdır. Kariyer tercihi yapacak
genç muhasebeciler ise, Bağımsız Denetçi olabilmek için önce Mali Müşavir
ve/veya Yeminli Mali Müşavir olmaları gerekeceğinden, öncelikle bu hedefi
gerçekleştirmeli, daha sonra Bağımsız Denetçi belgelerini almalıdırlar. Şirket
sahip ve yöneticilerin şirketleri, KGK kapsamında zorunlu bağımsız denetime
tabi iseler, Bağımsız Denetim sözleşmelerini yapmalarını, bunun yanında, taşlar
yerine oturana kadar, değişen vergi mevzuatının getirdiği risk ve cezai
müeyyidelerden koruyacak, teşvik, indirim ve istisna gibi fırsatları
değerlendirebilecek, farklı gözle bakabilecek alternatif yeminli mali
müşavirlerle tam tasdik sözleşmesi yapmalarında da yarar var. Çünkü, tedbir ve
tadil, hasardan veya kaçırılan fırsatlardan daha az maliyetlidir.
Sonuç olarak, KGK’nın Bağımsız Denetim yaptırma zorunluluğu kapsamında olan şirketlerin bu yükümlülüklerini yerine getirmeleri gerekiyor. Tam Tasdik hizmeti ise avantajlarından ötürü kendini zorunlu hissettiriyor. Tam tasdik hizmeti Maliye Bakanlığı tarafından yapılabilecek bir inceleme esnasında ortaya çıkabilecek hatalı uygulamaları önemli ölçüde azaltmaktadır. Maliye Bakanlığı’nca tasdik raporu düzenlemiş firmaların ihbar ve özel durumlar hariç incelenmeyeceği, tasdik yaptırmamış firmaların ise öncelikli olarak incelenecekleri ifade edilmiştir. Yeminli Mali Müşavirlere tasdik ettirilen beyannameler ve bunlara ilişkin malî tablolar, kamu idaresinin yetkili memurlarınca (vergi inceleme elemanlarınca) incelenmiş belge olarak kabul edilir. Tam tasdik yaptıran firmaların, yatırım ve AR-GE indirimi ile sair kurumlar vergisi istisnalarının tasdiki için ayrıca rapor düzenlettirmelerine gerek yoktur. Tam tasdik sözleşmesi imzalayan mükellefler, prensip itibariyle herhangi bir sınır söz konusu olmaksızın, YMM tasdik raporu ile KDV iadesi alabilirler. YMM ile tam tasdik sözleşmesi imzalayan mükellefler, başka bir meslek mensubu ile sözleşme imzalama mecburiyetten muaf olurlar. Firmaların muhatap olacakları karşıt inceleme talepleri, YMM ile tam tasdik yapılması halinde YMM’ler tarafından “bilgi verme” şeklinde karşılanabilir. Dolayısıyla tam tasdik yaptıran mükellefler bu bilgileri doğrudan vermek külfetinden kurtulurlar. Yıllık gelir veya kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde mahsup edilemeyen gelir ve kurumlar vergisi stopajının 100.000,-TL’ye kadar olan kısmının tam tasdik sözleşmesi düzenlemiş YMM tarafından düzenlenecek tam tasdik raporuna istinaden iadesi mümkündür. Tam tasdik yaptırılması, malî müşavirlik hizmeti alınmasını ve bu suretle vergisel risklerden korunmayı sağlar.
Hasan AlevliYeminli Mali Müşavir Bağımsız Denetçi*Bu yazı ismi geçen yazar tarafından yazılmıştır ve alıntıdır.