Menkul
Kıymetler Nelerdir?
3 Kategoriden oluşur.
- Pay, pay benzeri diğer kıymetler ile söz
konusu paylara ilişkin depo sertifikaları
- Borçlanma araçları ile bunlara ilişkin
depo sertifikaları
-
Menkul kıymetleştirilmiş varlık ve gelirlere dayalı borçlanma araçları ve
bunlara ilişkin depo sertifikaları.
Depo Sertifikası: Yurt dışındaki
kuruluşların Türkiye’ de menkul kıymet ihracında ihraç edilen kıymetlerin
fiziken Türkiye’ye getirilmesi ve sisteme girilmesi yerine bunları temsil eden
sertifikalarının Türkiye’de kayden izlenmesi amacına hizmet eder.
Pay
Benzeri Varlıklar: payın sağladığı hakların bir kısmını
içeren ancak ortaklık sermayesinde bir karşılığı olmayan Katılma İntifa Senedi,
Kâr Zarar Ortaklığı ve Oydan Yoksun Paylar gibi kıymetlerdir
a) Katılma
İntifa Senedi: Sahiplerine, ortaklık hakkına sahip olmaksızın kardan pay
alma, tasfiye bakiyesinden yararlanma, yeni pay alma ve belli bazı olanaklardan
yararlanma hakkı veren sermaye piyasası aracıdır. Katılma intifa senedi, esas
sözleşmede hüküm bulunmak koşulu ile genel kurul kararıyla ve süresiz olarak
çıkarılabilir ve nama veya hamiline yazılı olarak düzenlenebilir.
b) Kar
Zarar Ortaklığı Belgesi: Anonim ortaklıkların finansman ihtiyaçlarını
karşılamak için ihraç edebilecekleri kar ve zarara katılma hakkı veren menkul
kıymetlerdir. Bu aracın en önemli özelliği anonim ortaklığın zarar etmesi
halinde, yatırımcı açısından zarara da ortaklığın söz konusu olmasıdır. En kısa
vade 1 ay, en uzun vade 7 yıldır. Vade sonlarında kar zarar ortaklığı belgesi bedelleri
defaten ödenir. Kar garantisi olmayan bu araçlarda, belli hesaplama kriterleri
çerçevesinde yatırımcı kar ve zarara katılmaktadır.
c) Oydan
Yoksun Paylar: Ortakların sermaye artırımı ile ihraç edebilecekleri, oy
hakkı hariç, sahibine kar payından ve istendiğinde bedelsiz pay alma hakkında
imtiyaz ışındaki diğer hususlarda imtiyaz ve diğer ortaklık haklarını sağlayan,
istendiğinde belirli bir vade veya vadelerde, sabit veya değişken oranda
ortaklığın oy hakkına sahip paylarını satın alma ve ortaklık payları ile
değiştirme hakkı veren paylardır. OYP’ler, hamiline veya nama yazılı olarak
ihraç edilebilir. Bu payların itibari değeri oy hakkı bulunan payların itibari
değerine veya farklı itibari değerler varsa bunlardan herhangi birine eşit
olmamalıdır.
İşletme
Finansmanına Dayanan Menkul Kıymetler;
Ortaklık hakkı sağlayan (Pay Senedi vb.)
menkul kıymetler ile Alacaklılık hakkı sağlayan (Tahvil vb.) menkul
kıymetlerden oluşur.
Pay
Türleri:
· Nama yada Hamiline Paylar
·
Adi – İmtiyazlı Paylar
·
Primli – Primsiz Paylar
· Bedelli – Bedelsiz Paylar
Borçlanma
Araçları: Alacaklılık hakkı sağlayan menkul kıymetlerdir.
· Tahviller:
Devletin ya da özel sektör şirketlerinin borçlanarak orta ve uzun vadeli fon
sağlamak üzere çıkarttıkları borç senetleridir. Tahviller halka arz edilerek
veya halka arz edilmeksizin satılabilir.
· Bonolar:
İhraççıların borçlu sıfatıyla düzenleyip sattığı ve nominal değerinin vade
tarihinde yatırımcıya geri ödenmesi taahhüdünü içeren, vadesi 30 günden az, 364
günden fazla olmayan menkul kıymetlerdir.
· Kıymetli
Maden Bonoları: Kıymetli madenin işlem gördüğü borsalara üye olan kıymetli
maden aracı kurumlarının belli miktarda kıymetli maden cinsinden ihraç
ettikleri ve nominal değerinin vade tarihinde yatırımcıya geri ödenmesi taahhüdünü
içeren menkul kıymetlerdir. Bu bonoların vadesi 30 günden az, 364 günden fazla
olmamak üzere belirlenir.
· Paya
Dönüştürülebilir Tahviller (PDT): Ortaklık tarafından çıkarılan ve ihraççı
ortaklığın sermaye artırımı suretiyle çıkaracağı paylara veya izahname veya
ihraç belgesinde belirtilen esaslar çerçevesinde temin edilen ihraççı paylarına
dönüştürme hakkı veren menkul kıymetlerdir. PDT’lerin vadesi 365 günden az
olamaz.
· Değiştirilebilir
Tahviller (DET): İhraççı tarafından çıkarılan ve payları borsalarda işlem
gören diğer ortaklıklara ait paylarla değiştirme hakkı veren menkul
kıymetlerdir. DET’lerin vadesi 365 günden az olamaz.